Το δενδρολίβανο είναι ένας όμορφος αρωματικός θάμνος και ένα σπουδαίο βότανο! Ζει ελεύθερο στη φύση, αλλά καλλιεργείται εύκολα στον κήπο, καθώς, και σε γλάστρα σε μπαλκόνι, ταράτσα και αυλή!
Χρήσιμα στοιχεία
Το δενδρολίβανο ( Rosmarinus officinalis της οικογένειας Lamiaceae ), ένας πολυετής αρωματικός θάμνος, ανήκει στην ίδια οικογένεια με άλλα μυρωδικά, όπως είναι η μέντα, ο δυόσμος, η ρίγανη, το θυμάρι και η λεβάντα, στην οικογένεια των Χειλανθών. Οι ιδιότητές του όμως, υπερτερούν των άλλων βοτάνων και το κατατάσσουν δίκαια, στη θέση του Πρίγκιπα των βοτάνων.
Το γένος του δενδρολίβανου (Rosmarinus) αποκαλύπτει τη δυνατότητα των φυτών του να ζουν κοντά στη θάλασσα και μάλιστα, μόνο με τη δροσιά της θάλασσας, επειδή ros στα λατινικά σημαίνει “δροσιά” και marinus “θαλάσσια”.
Το ροσμαρί, δουσμαρίνι, λεσμαρί ή αριασμαρί, όπως αλλιώς αποκαλείται, κατάγεται από τις χώρες της Μεσογείου. Μία από αυτές είναι και η Ελλάδα, όπου, ακόμα και σήμερα -σε ορισμένες ξηροθερμικές τοποθεσίες- ξεφυτρώνει η “άγρια” μορφή του. Αν την εντοπίσετε, θυμηθείτε: Η κύρια διαφορά του από το “ήμερο” δενδρολίβανο είναι το πιο έντονο άρωμα του αυτοφυούς.
Βασικά πλεονεκτήματα
- Το δενδρολίβανο έχει ευωδιαστή βλάστηση με βελονοειδή γκριζοπράσινα φύλλα όλο τον χρόνο και επίσης, αρωματικά, γαλάζια άνθη, σχεδόν κάθε εποχή, σε ζεστή και ηλιόλουστη θέση, με εξαίρεση τις ψυχρές περιοχές και τις ημισκιερές θέσεις, όπου δυσκολεύεται να ανθίσει τον χειμώνα. Φυσικά, παντού και πάντα, κυρίως, την άνοιξη μέχρι νωρίς το καλοκαίρι, ανθίζει πιο πλούσια.
- Ο όμορφος θάμνος διαθέτει ποικιλίες με παραλλαγές στην ανάπτυξη, στη μορφή βλάστησης και στο χρώμα των λουλουδιών. Το κλασσικό δενδρολίβανο έχει όρθια ανάπτυξη, ενώ στην ελληνική αγορά διατίθεται και το έρπον δενδρολίβανο με μακρείς ευλύγιστους βλαστούς. Στο έδαφος, ο θάμνος του γνήσιου ορθόκλαδου δενδρολίβανου, αναπτύσσεται από 0,50 μ. μέχρι και 1,80 μ., ενώ μπορεί να “απλωθεί” μέχρι 1,00 μ. με 1,50 μ., ανάλογα το κλάδεμα και την εξέλιξη που επιθυμείτε να έχει. Σε γλάστρες διατηρεί μικρότερες διαστάσεις, όπως και η χαρακτηριστική έρπουσα ποικιλία ( 30-50 εκ. σε ύψος και 60-80 εκ. σε πλάτος), κατάλληλη και αυτή για κήπο ή εξώστη και αυλή. Επίσης, διατίθενται και εντυπωσιακές ποικιλίες με ρόδινα ή λευκά άνθη.
- Σημαντικό είναι ότι το εντυπωσιακό βότανο σε κάθε ποικιλία είναι ένα αξιόλογο μελισσοκομικό φυτό, αφού σε πολλά μέρη της χώρας μας ανθίζει και τον χειμώνα. Έτσι, προσελκύει τους επικονιαστές, οπότε γίνεται πολύ χρήσιμο για όλα τα φυτά στον κήπο και τη βεράντα, ενώ μαγνητίζει και τις υπέροχες πεταλούδες.
Το σπουδαίο αρωματικό φυτό έχει μεγάλες αντοχές στις χαμηλές θερμοκρασίες, στην ξηρασία, στην ατμοσφαιρική ρύπανση, στο ασβέστιο του εδάφους, στην αλατότητα και στις ασθένειες.
Χρήσεις σε εξωτερικούς χώρους
- Το δενδρολίβανο σε όλες τις παραλλαγές του συμπληρώνει αρμονικά το τοπίο ενός μεσογειακού -ακόμα και ξηρικού- κήπου, σε ορεινό, πεδινό ή και παραθαλλάσιο σκηνικό, ενώ συνίσταται η φύτευσή του κοντά σε καθιστικά και διαδρόμους, ώστε να απολαμβάνει ο επισκέπτης το ωραίο άρωμα.
- Συντηρήστε το όρθιο δενδρολίβανο μεμονωμένα σε γωνιές του κήπου ή σε ένα βοτανόκηπο, δηλαδή σε παρτέρι μαζί με άλλα αρωματικά φυτά.
- Φυτέψτε το έρπον δενδρολίβανο, μεμονωμένο σε γωνίες ή σε μπορντούρες, που “ακουμπούν” σε έναν δρόμο του κήπου, ώστε οι βλαστοί τους να “σπάνε” τις αυστηρές γραμμές του τοπίου. Επίσης, μπορείτε να το καλλιεργήσετε σε γλάστρες, τοποθετημένες σε ψηλά σημεία, ώστε οι κρεμαστοί βλαστοί τους να στολίζουν κάγκελα ή κάποιο τοίχο.
- Το ορθόκλαδο δενδρολίβανο σε περιορισμένη ανάπτυξη και το έρπον δενδρολίβανο ταιριάζουν τέλεια σε ένα βραχόπηπο μαζί με άλλα μυρωδικά ή και ανθοφόρα φυτά, πάντα σε ασφαλείς αποστάσεις, ώστε να μην υπερκαλύψουν το ένα τη βλάστηση του άλλου.
- Δημιουργήστε ένα ελεύθερο πλαίσιο από λίγα όρθια δενδρολίβανα, για να οριοθετήσετε κάποια πλευρά του κήπου σας, ακόμα και κατά μήκος ενός τοίχου του σπιτιού σας. Δημιουργήστε μια ελκυστική ομάδα -σε ανοιχτό παρτέρι- από 3 ή 5 φυτά, φυτεύοντας τα φυτά του -όπως και σε πλαίσιο- ανά 1,50 μ.
Κατάλληλες συνθήκες
- Το δενδρολίβανο προτιμά προσήλια θέση, αν και δεν προβληματίζετα έντονα και σε ημισκιά, εκτός από την εμφάνιση μειωμένης άνθησης.
- Προσαρμόζεται σε απάνεμο χώρο, ενώ αντέχει πολύ σε ψυχρές περιοχές, ακόμα και σε ορεινά μέρη.
- Ευνοείται σε ήπιο κλίμα και δεν προβληματίζεται με την έντονη ζέστη.
- Ζει άνετα σε παραθαλλάσια μέρη, ενώ αντέχει και σε τοποθεσία με ατμοσφαιρική ρύπανση.
Η φύτευση σε ψυχρή περιοχή κοντά σε έναν ηλιόλουστο και ζεστό τοίχο θεωρείται ιδανική, για κήπο ή βεράντα.
Η φύτευση
- Φυτέψτε το δενδρολίβανο -ιδανικά άνοιξη ή φθινόπωρο- στον κήπο σε έδαφος με καλή αποστράγγιση.
- Σε γλάστρα μεταφυτέψτε καλύτερα τις ίδιες εποχές και επαναλάβετε κάθε 2 με 3 χρόνια, χρησιμοποιώντας μεγαλύτερη γλάστρα.
Το νεαρό δεδρολίβανο δεν ενοχλείται στη μεταφύτευση, αν χρησιμοποιήσετε αρκετά μεγαλύτερη γλάστρα. Μόνο προσοχή στο πότισμα: για μερικούς μήνες, μέχρι να αρχίσει να αναπτύσσεται, ποτίζετε συχνά, αλλά με λίγο νερό.
- Η απαραίτητη καλή αποστράγγιση σε γλάστρα εξασφαλίζεται από τα ανοίγματα της βάσης του δοχείου, την επάνω από αυτά τοποθέτηση καθαρών χαλικιών ή κομματιών ελαφρόπετρας και την εν συνεχεία χρήση φρέσκου στραγγερού μείγματος για φυτά εξωτερικού χώρου μαζί με βιολογικό πολυδύναμο κομπόστ, όπως είναι το βιολογικό κομπόστ από φύκια Posidonia της Compost Hellas ( https://www.compost.gr/ ).
- Στον κήπο, καλό είναι να προηγηθούν της φύτευσης, ένα καλό σκάλισμα και ενσωμάτωση αρκετού καθαρού κομπόστ.
Το πότισμα
Στον κήπο
Το δενδρολίβανο χρειάζεται τακτικό πότισμα, ειδικά όταν βρίσκεται σε στάδιο προσαρμογής. Μάλιστα, τα νεαρά φυτά του πρέπει να ποτίζονται συχνά και με λίγο νερό. Όταν αρχίσει να αναπτύσσεται, η ιδανική κίνηση στον κήπο είναι να ποτίζετε καλά και όταν ξεραίνεται το χώμα του, να επαναλαμβάνετε. Έτσι κι αλλιώς, το “σκληρό” βότανο μόλις εγκλιματιστεί, αν η θέση του βρέχεται από το νερό της βροχής, δεν χρειάζεται συχνό και συνεπέστατο πότισμα. Έχει ανάγκη από επιπλέον προσφορές νερού, κυρίως, όταν επικρατεί ξηρασία.
Θυμηθείτε: Το δενδρολίβανο, αν και αντέχει αρκετά στην ξηρασία, για να ευνοηθούν βλάστηση και άνθηση, σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε ότι -όταν δεν βρέχει- από άνοιξη μέχρι και μέσα φθινοπώρου, αρκεί πότισμα 1 με 2 φορές την εβδομάδα και πολύ πιο αραιά τον υπόλοιπο χρόνο.
Στη βεράντα
Σε γλάστρα ποτίζετε όταν στεγνώσει επιφανειακά το χώμα, επειδή εδώ το δενδρολίβανο δεν έχει τη δυνατότητα να αντλήσει νερό, επεκτείνοντας το ριζικό του σύστημα. Προσοχή όμως, αφού το φυτό διατηρεί και σε δοχείο την ευαισθησία του στην υπερβολική υγρασία: Ελέγχετε την καλή αποστράγγιση μέσω γλάστρας και χώματος, ώστε να απομακρύνεται εγκαίρως η περίσσια νερού.
Σε κήπο και γλάστρα, καλύτερα να ποτίζετε απευθείας στο χώμα. Αποφύγετε το συχνό κατάβρεγμα της βλάστησης, επειδή ευνοούνται ασθένειες.
Κλάδεμα και ανανέωση
- Μόλις το νεαρό φυτό ριζώσει καλά, κόψτε τους βλαστούς στο μισό του μήκους τους, καλύτερα αργά τον Μάιο. Το ίδιο κάνετε και σε ηλικιωμένο δενδρολίβανο, ώστε να το ανανεώσετε.
- Κάθε χρόνο, νωρίς την άνοιξη ή μετά την εαρινή ανθοφορία, αφαιρείτε παλιά και ξερά κλαδιά, καθώς και εκείνα που ξεφεύγουν πολύ από το σχήμα της μορφής του. Συγχρόνως, ενσωματώστε οργανικό κοσμπόστ στο χώμα του, ώστε να ευνοήσετε βλάστηση και άνθηση.
Το κλάδεμα νωρίς την άνοιξη μειώνει την εαρινή ανθοφορία, αλλά ευνοεί την εξέλιξη του θάμνου, επειδή γίνεται εκμετάλλευση και την έντονης αναβλάστησης της άνοιξης.
Προβλήματα και ασθένειες
Όταν το δενδρολίβανο καλλιεργείται σωστά, σπάνια αντιμετωπίζει πρόβλημα από έντομα και παθογόνους μικροοργανισμούς. Πρόβλημα μπορεί να του δημιουργήσουν κυρίως, το συμπαγές χώμα, ειδικά σε γλάστρα και το υπερβολικό πότισμα, επειδή η συνεχής υγρασία ευνοεί παθογόνους μικροοργανισμούς με αποτέλεσμα την ξήρανση του φυτού. Υπό αυτές τις συνθήκες το φυτό προσβάλλεται πρωταρχικά από τη σήψη των ριζών, μια ασθένεια συνήθως, μη αναστρέψιμη. Όταν παρατηρηθούν ξηράνσεις στα φύλλα, ήδη έχει ξεκινήσει η εισβολή του και το πιθανότερο είναι να μην μπορεί να θεραπευτεί. Προλάβετέ τη με καλές καλλιεργητικές τεχνικές και ελέγξτε την κατάσταση μόλις αρχίζουν να κιτρινίζουν τα φύλλα.
Οι περισσότερες κοινές ασθένειες του δεντρολίβανου οφείλονται σε υπερβολική υγρασία στο έδαφος ή στο φύλλωμα. Αποφύγετε το συχνό πότισμα και οπωσδήποτε το κατάβρεγμα της βλάστησης.
Το ωίδιο, που παρουσιάζεται στα μέρη του φυτού με τη μορφή κηλίδων με λευκό επίχρισμα (σαν λευκή σκόνη), όπως και άλλες μυκητολογικές προσβολές, εμφανίζονται εξαιτίας καταβρέγματος της βλάστησης ή απλά ποτίσματος του φυτού από επάνω και όχι απευθείας στο χώμα.
Μόλις παρατηρήσετε κάποια τέτοια ασθένεια, αντιμετωπίστε τη με το δικό σας οικολογικό μυκητοκτόνο, διαλύοντας 1 κουταλιά της σούπας μαγειρική σόδα και 1 κουταλάκι του γλυκού βιοδιασπώμενου* υγρού πιάτων σε 1 λίτρο νερό. Ανακατεύετε καλά και χρησιμοποιείτε ακροφύσιο για λεπτό ψεκασμό. Ψεκάστε τις προσβεβλημένες περιοχές μία φορά την εβδομάδα, αργά το απόγευμα.
Η πυκνή φύτευση, η υπερβολικά πλούσια βλάστηση παρεμποδίζουν τον ήλιο και τον αέρα να διεισδύσουν στο φυτό. Έτσι, ευνοούν την υγρασία και συνεπώς, την ανάπτυξη ασθενειών.
Οι αφίδες, η γνωστή μελίγκρα, και οι αλευρώδεις, τα μικροσκοπικά λευκά εντομάκια, δεν προκαλούν σοβαρή βλάβη στα φυτά του δεντρολίβανου, όταν εντοπιστούν σε περιορισμένο πληθυσμό. Όμως, τα μελιτώματα, οι κολλώδεις ουσίες, που παράγουν, αυξάνουν την πιθανότητα ανάπτυξης ασθενειών στο φύλλωμα.
Σε μεγάλο πληθυσμό απομυζούν τους χυμούς του φυτού και το εξασθενούν. Μόλις παρατηρήσετε, τα μικρά έντομα ή ακόμα και τετράνυχο, τις μικρές αραχνούλες (ακάρεα), ψεκάστε με ένα οικολογικό εντομοκτόνο (και ακαρεοκτόνο), όπως αυτό που μπορείτε να φτιάξετε μόνοι σας: Σε 1 λίτρο χλιαρό νερό προσθέστε 3 κουταλάκια του γλυκού τριμμένο πράσινο σαπούνι ή 1 κουταλάκι του γλυκού βιοδιασπώμενο* υγρό πιάτων. Στο συγκεκριμένο διάλυμα συμπληρώστε και δύο κουταλάκια του γλυκού οινόπνευμα φωτιστικό μπλε (93 βαθμοί) ή οινόπνευμα καθαρό (95 βαθμοί). Ανακατεύετε καλά και χρησιμοποιείτε ακροφύσιο για λεπτό ψεκασμό. Ψεκάστε τις προσβεβλημένες περιοχές μία φορά την εβδομάδα, αργά το απόγευμα.
Το ίδιο σκεύασμα μπορείτε να εφαρμόσετε και σε περίπτωση, που παρατηρήσετε το σκαθάρι του δενδρολίβανου ( Chrysolina americana ): ένα μικρό σκαθάρι με ρίγες σε μεταλλικό πράσινο και λιλά χρώμα, που τρέφεται ως ακμαίο, αλλά και ως προνύμφη, με τα τρυφερά φύλλα. Το συγκεκριμένο έντομο προσβάλλει κυρίως, το δενδρολίβανο, καθώς και άλλα αρωματικά φυτά της ίδιας οικογένειας, όπως λεβάντα, ρίγανη, φασκόμηλο και θυμάρι. , επειδή τρέφεται ως ακμαίο, αλλά και ως προνύμφη, με τα τρυφερά φύλλα τους.
*Το βιοδιασπώμενο υγρό πιάτων είναι φιλικό προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον,