Τα πουλιά πετούν ελεύθερα και χαίρονται κάθε εποχή του χρόνου, όπου και να βρίσκονται, με τον δικό τους τρόπο. Όμως, τις ψυχρές ημέρες ταλαιπωρούνται από το κρύο ή και το χιόνι. Δεν εντοπίζουν εύκολα μέρος να φωλιάσουν, ούτε βρίσκουν την απαραίτητη τροφή. Συνεπώς, χρειάζονται βοήθεια για να επιβιώσουν και να ξεπεράσουν την εποχή που τους επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις.
Τα πουλιά είναι μέρος της φύσης και κρίκος της αλυσίδας της ζωής. Εξάλλου, ελέγχουν πολλά επιβλαβή έντομα, βοηθούν στην υγιή ανάπτυξη των φυτών και συμμετέχουν στην σπουδαία ισορροπία των οργανισμών της φύσης. Τώρα τον χειμώνα, είναι υποχρέωσή μας να τα προστατέψουμε και να είστε σίγουροι ότι θα το χαρούμε, φτιάχνοντας λιλιπούτεια καταφύγια και μικρές τροφοθήκες.
Κατά τη διάρκεια της καραντίνας, της ιατρικής απομόνωσης στην οποία αναγκαστήκαμε να ζήσουμε, αρκετοί από εμάς, μάθαμε να απολαμβάνουμε γεγονότα στα οποία σπάνια δίναμε σημασία στο παρελθόν. Για παράδειγμα, κοιτάζαμε για ώρα τα χρώματα που σκορπά η δύση, ενώ λόγω της κατάστασης, ξυπνάγαμε πιο νωρίς και παρατηρούσαμε την ανατολή του ήλιου. Συγχρόνως, χαιρόμασταν ένα ξαφνικό κελάηδισμα και ηρεμούσαμε με το πέταγμα των πουλιών στον ουρανό.
Και θεωρούμε δεδομένο ότι πάντα τα μικρά φτερωτά πλάσματα θα βρίσκονται εκεί, χωρίς να σκεφτόμαστε ότι ο αριθμός τους μειώνεται και μάλιστα όχι τόσο στα άγρια και σπάνια είδη, αλλά στα κοινά πουλιά που ζουν σε μεγάλους πληθυσμούς, ακόμα και στα πουλιά που κατοικούν μέσα σε πόλεις.
Στην Ελλάδα
Τα πιο κοινά μικρά πουλιά στη χώρα μας, ακόμα και μέσα σε κατοικημένες περιοχές, είναι τα φιλικά σπουργίτια, οι ευρωπαίοι σπιτοσπουργίτες, οι κότσιφες, οι τσαλαπετινοί, τα παπαγαλάκια, οι κοκκινολαίμιδες, ακόμα και οι κοκκινότσιχλες, οι οποίες συναντιούνται σε μέρη κοντά στη φύση ή και μέσα στον Εθνικό Κήπο. Μπορεί μάλιστα, κάποια στιγμή μέσα στην άνοιξη να παραξενευθήκατε από το υπέροχο κελάηδημα ενός περαστικού αηδονιού ή να παρατηρήσατε με έκπληξη μια οικογένεια χελιδονιών. Ίσως, να απολαύσατε τους κότσυφες να τραγουδούν στο ίδιο μέρος, το δειλινό και την αυγή, λες και κάνουν επίδειξη σε κάποια ανοιχτή μουσική σκηνή, αν και στην Αττική μπορεί να ξεκινήσουν και πιο νωρίς, μέσα στον χειμώνα. Σίγουρα όμως, έχετε παρατηρήσει ότι τα μικρά πουλιά δεν πετούν πια τόσο συχνά, επειδή απλά έχουν μειωθεί αρκετά.
Τα πουλιά, όσο μικρά και αν είναι, αποτελούν έναν πολύτιμο παράγοντα του περιβάλλοντος και της ίδιας της ζωής. Δημιουργήστε λοιπόν, τις προϋποθέσεις για να βρουν το δικό τους βιότοπο στον κήπο ή τη βεράντα σας, που θα τους παρέχει νερό, φαγητό, καταφύγιο και χώρους για να φωλιάσουν και να ζήσουν όμορφα. Να είστε σίγουροι ότι θα υπερασπιστούν τη βλάστηση με τον δικό τους φυσικό τρόπο και θα σας αποζημιώσουν με τα γλυκά τραγούδια και το χαρούμενο πέταγμά τους.
Στην Ευρώπη
Στις 5 Ιουνίου 2020, την Ημέρα του Περιβάλλοντος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοινώνει στην ιστοσελίδα της ( https://ec.europa.eu/eurostat/web/ ) το πρόβλημα και σχετική ανάλυση: (Bird populations on the decline – European Commission) “Ο πληθυσμός των πτηνών μειώνεται”. Βέβαια, επισημαίνεται ότι η κατάσταση δεν έχει αφεθεί στην τύχη της και μάλιστα, υπάρχει ένα Πανευρωπαϊκό κοινό πρόγραμμα παρακολούθησης πτηνών (PECBMS), με στόχο “τη χρήση κοινών πτηνών ως δείκτες της γενικής κατάστασης της φύσης, χρησιμοποιώντας δεδομένα μεγάλης κλίμακας και μακροπρόθεσμης παρακολούθησης σχετικά με τις αλλαγές στους πληθυσμούς αναπαραγωγής σε ολόκληρη την Ευρώπη”.
Μια σημαντική μελέτη όμως, που τόνισε και ανάλυσε ιδιαίτερα το πρόβλημα ήταν η μελέτη στο Πανεπιστήμιο του Exeter της Αγγλίας. Δημοσιεύτηκε στις 2 Νοεμβρίου 2014, στο Ακαδημαϊκό Περιοδικό Ecology Letters ( https://doi.org/10.1111/ele.12387 ). Τίτλος και συγχρόνως συμπέρασμα είναι ότι “τα κοινά ευρωπαϊκά πτηνά μειώνονται ταχέως, ενώ αυξάνεται ο αριθμός των σπανιότερων ειδών”.
Σύμφωνα με τη μελέτη στο Πανεπιστήμιο του Exeter, τα πουλιά παρέχουν πολλαπλά οφέλη στην κοινωνία των ανθρώπων. Συμβάλλουν στον έλεγχο των γεωργικών παρασίτων, είναι σημαντικοί διασκορπιστές σπόρων, ενώ υπάρχουν και είδη που βοηθούν στον ζωτικό καθαρισμό του περιβάλλοντος, εξαιτίας του τρόπου, με τον οποίο τρέφονται. Επίσης, τα πουλιά αποτελούν το μέσον με το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να συνδεθεί με την φύση, απολαμβάνοντας το κελάηδισμα, τις πτήσεις τους, ακόμα και τη συμπεριφορά τους στο χώρο που κινούνται. Εξάλλου , η παρατήρηση των πουλιών, καθώς και η δημιουργία ενός φιλόξενου χώρου για τα φτερωτά πλάσματα στον κήπο, αποτελούν ενδιαφέρουσες και σπουδαίες δραστηριότητες, με θετική επίδραση στον ψυχισμό του ανθρώπου.
Η μελέτη αποκαλύπτει “μείωση 421 εκατομμυρίων μεμονωμένων πτηνών για 30 χρόνια. Περίπου το 90% αυτών των απωλειών προήλθαν από τα 36 πιο κοινά και διαδεδομένα είδη.”. Επίσης, στην ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου ( https://www.exeter.ac.uk/news/featurednews/title_419684_en.html ) αναφέρεται ότι ο επικεφαλής παρακολούθησης και έρευνας Richard Gregory, δήλωσε: “Τα σπανιότερα πουλιά σε αυτήν τη μελέτη, των οποίων οι πληθυσμοί αυξάνονται, έχουν επωφεληθεί από την προστασία σε ολόκληρη την Ευρώπη”. Για τη μείωση όμως, του πληθυσμού των κοινών ευρωπαϊκών πτηνών ανέφερε: “Αυτή είναι μια προειδοποίηση από τα πουλιά σε όλη την Ευρώπη. Είναι σαφές ότι ο τρόπος με τον οποίο διαχειριζόμαστε το περιβάλλον δεν είναι βιώσιμος για πολλά από τα πιο γνωστά μας είδη.”
Η απόφαση για τη δική μας βοήθεια
Τα πουλιά, ακόμα και τα πολύ μικρά, ελέγχουν αρκετά επιβλαβή έντομα, επειδή τρέφονται με αυτά, καθώς και με τις προνύμφες τους, ενώ ορισμένα είδη προτιμούν διάφορα ζημιογόνα σκουλήκια, ακόμα και σαλιγκάρια, που τρώνε τα τρυφερά φύλλα των φυτών. Επιλέξτε λοιπόν, μέρη προστατευμένα από αέρα, κρύο και πεινασμένα βλέμματα κατοικίδιων ή αδέσποτων αιλουροειδών, και φροντίστε να εξασφαλίσετε στέγη, νερό και φαγητό για τους φίλους, που δεν θα φύγουν εύκολα από κοντά σας, ακόμα και αν έχουν φτερά.
Φυσικά και τεχνητά καταφύγια
Εάν διαθέτετε έναν εξωτερικό χώρο με πράσινο, ενισχύστε το με είδη που προτιμούν τα πουλιά. Δέντρα, όπως ένα πεύκο, ένα έλατο, μια τούγια, ή θάμνους, όπως είναι ο αγκαθωτός πυράκανθος, με τους κόκκινους, πορτοκαλί ή κιτρινωπούς καρπούς φθινόπωρο και χειμώνα, ο ερυθρός συμφορίκαρπος με κόκκινες ρώγες φθινόπωρο και χειμώνα, αλλά και το υπέρικο, που προσφέρει τους σπόρους του τον χειμώνα. Επίσης, τα πουλιά φωλιάζουν εύκολα μέσα σε αναρριχώμενα, που “ντύνουν” κάθετες επιφάνειες, φράχτες, κάγκελα, ακόμα και πέργολες. Ιδανικά είδη για το σκοπό αυτό, θεωρούνται το ρυγχόσπερμο, η πασσιφλόρα, το αγιόκλημα και ο κισσός, τον οποίο μάλιστα, προτιμούν τα σπουργίτια και οι κότσυφες. Διαλέξτε είδη και φυτέψτε τα σε παρτέρι ή σε άνετες γλάστρες.
Εναλλακτικά ή επιπροσθέτως, τοποθετήστε τεχνητές φωλιές, ξύλινες ή πλαστικές, σε δέντρα ή ψηλούς θάμνους, ακόμα και σε ένα τοίχο μακριά από περάσματα, κοντά σε ένα φυτικό φράχτη. Εφοδιάστε τα σπίτια των πουλιών σας με ξερά χόρτα ή ξερά φύλλα, ακόμα και με αρκετό νήμα φωλιάς ή άλλο απαλό μείγμα, για να κουρνιάζουν τις κρύες νύχτες.
Οι πρώτες κινήσεις
Προσελκύστε τα πουλιά, χωρίς να τα φοβίσετε, με λιχουδιές που θα κρεμάσετε σε κλαδιά. Φτιάξτε γιρλάντες από ποπ-κόρν και πολύ λεπτές φέτες καρότου. Κόψτε φέτες μήλου ή ψίχα ψωμιού σε διάφορα σχήματα. Κόψτε ένα πορτοκάλι στη μέση και αφού βγάλετε το χυμώδες εσωτερικό του, γεμίστε το με σταφίδες ή σπόρους για πουλιά. Με λεπτό, γερό -και καλύτερα άχρωμο- νήμα, στηρίξτε κατάλληλα και σύντομα θα ακούσετε τα ευτυχισμένα τιτιβίσματα.
Ποτίστρες ή βαριά δοχεία με νερό
Όταν κάνει κρύο, τα πουλιά χρειάζονται νερό για να πίνουν. Εάν υπάρχει χιόνι, μπορούν να το χρησιμοποιήσουν για νερό. Σε περίπτωση όμως, που δεν υπάρχει χιόνι ή δεν έχει βρέξει, τα πουλιά δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε νερό. Τοποθετήστε μια ποτίστρα για πουλιά ή ένα βαρύ δοχείο με νερό. Προσοχή: αν χρησιμοποιήσετε ανοιχτό δοχείο, βάλτε μέσα μεγάλα βότσαλα για να μπορούν να πίνουν νερό και συγχρόνως να αποτρέπονται από μια ψυχρολουσία. Ακόμα και τον χειμώνα, ίσως αισθανθούν την ανάγκη για ένα μπάνιο, αλλά δεν πρέπει να βραχούν.
Ταΐστρες και τροφοδότες
Όταν επικρατεί παγωνιά, τα πουλιά δύσκολα βρίσκουν τροφή, ενώ σπάνια υπάρχει δυνατότητα να ανακαλύψουν σκουλήκια ή να εντοπίσουν έντομα. Προσφέρετε γεύματα καλύτερα σε “κλειστούς” τροφοδότες, που προστατεύουν τους σπόρους από τον υγρό καιρό, αλλά και από το σκόρπισμα. Στις επίπεδες ταΐστρες, που διαθέτουν και μια μικρή στέγη, οι σπόροι διατίθενται εύκολα, αλλά διασκορπίζονται επίσης εύκολα. Καθαρίστε ένα μέρος σε ένα παρτέρι ή σε μια άνετη γλάστρα και αφήστε σπόρους, ακόμα και φιστίκια, για τα πουλιά, που αγαπούν να ψάχνουν στο έδαφος. Εναλλακτικά βάλτε το γεύμα τους σε βαρύ πιάτο ή πήλινο δοχείο.
