Η λεβάντα είναι ένα όμορφο αρωματικό φυτό, ένα θαυμάσιο βότανο με αξιόλογες ιδιότητες και πολύπλευρο ρόλο. Καλλιεργήστε τη λοιπόν, στους χώρους σας και γνωρίστε τη καλύτερα, χρησιμοποιώντας τα αποξηραμένα μπουκέτα της, αλλά και το χαλαρωτικό αιθέριο έλαιό της.
Ο σκληρός αρωματικός θάμνος της αγγίζει συνήθως τα 30 με 40 έως 60 με 80 εκ., ανάλογα το είδος και τις εδαφοκλιματικές συνθήκες. Συνήθως αποκτά ελεύθερο, σχεδόν σφαιρικό σχήμα, το οποίο αν χρειαστεί, εύκολα περιορίζεται και αναμορφώνεται με λίγα κλαδέματα. Καθώς αναπτύσσεται, συνθέτει μια χαρούμενη μορφή με γκριζοπράσινο φύλλωμα και καλοκαιρινά άνθη, ένα ιδιαίτερο φυτό, που σκορπά στον αέρα μια γλυκιά ευωδιά. Μάλιστα, ζει πολλά χρόνια, χωρίς μεγάλη περιποίηση, ενώ χειμώνα – καλοκαίρι, στολίζει και αρωματίζει ακούραστα το περιβάλλον του.
Η λεβάντα είναι ένα σημαντικό μελισσοκομικό φυτό και σήμερα πλέον, Έλληνες μελισσοκόμοι “φτιάχνουν” μέλι μόνο αυτή.
Η εξέλιξη
Η λεβάντα είναι γνωστή από τα αρχαία χρόνια και σήμερα πλέον, καλλιεργείται σε πολλές χώρες, όπως και στην Ελλάδα. Τα πιο διαδεδομένα είδη της είναι το Lavandula hybrida -υβρίδιο με γκρι-μπλε άνθη, το Lavandula spica -η σταχυώδης λεβάντα με γκριζογάλανα άνθη- και το Lavandula vera (ή Lavandula officinalis ή Lavandula angustifolia), η λεβάντα η γνήσια ή στενόφυλλος, όπως αποκαλείται, με τα γνωστά μπλε-μωβ άνθη. Φυσικά, όλες της ίδιας οικογένειας των Χειλανθών (Lamiaceae).
Ένα ιδιαίτερο είδος, το πλέον γνωστό στην αρχαιότητα, είναι και η αγριολεβάντα ή λεβάντα στοϊχάς (Lavandula stoechas), η οποία ανθίζει νωρίτερα -Απρίλιο με Μάιο μέχρι Ιούνιο με Ιούλιο- και εμφανίζει βιολετί εντυπωσιακά μπουκέτα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η αγριολεβάντα και η λεβάντα η γνήσια είναι αυτοφυή φυτά και μπορείτε να τα συναντήσετε στην ελληνική φύση. Μάλιστα, τα ίδια φυτά συνήθως, πωλούνται στα φυτώρια και προτείνονται για τις γλάστρες και τον κήπο σας. Επίσης, στην αγορά θα εντοπίσετε και άλλα καλλωπιστικά είδη με χαμηλή ή πιο ψηλή ανάπτυξη, με πυκνό γκριζοπράσινο φύλλωμα και καλοκαιρινά άνθη.
Οι λεβάντες, πλην της αγριολεβάντας, ανθίζουν συνήθως, Μάιο, Ιούνιο μέχρι και Αύγουστο με Σεπτέμβριο, αν και η διάρκεια, αλλά και η έναρξη της άνθησης, εξαρτώνται κυρίως, από το μικροκλίμα και την περιποίηση. Έτσι, τις βλέπουμε ανθισμένες, ακόμα και μέσα στην άνοιξη ή και αργά το φθινόπωρο.
Στις καλλιέργειες
Το Lavandula hybrida είναι ένα υβρίδιο, που προέρχεται από τη διασταύρωση των Lavandula vera και Lavandula spica. Η συγκεκριμένη λεβάντα διαθέτει τους πλέον εμπορικούς και επαγγελματικά καλλιεργήσιμους τύπους, με ικανοποιητική απόδοση σε αιθέριο έλαιο και μάλιστα, πολύ καλής ποιότητας. Φυσικά, εξαιρετικής ποιότητας αιθέριο έλαιο, αλλά κάπως, μικρότερης απόδοσης έχει η λεβάντα η γνήσια, που χρησιμοποιείται συχνά, σε παλιές και νέες καλλιέργειες στη χώρα μας.
Η εγκατάσταση
Ιδανικά, φθινόπωρο, αλλά και άνοιξη ή ακόμα και καλοκαίρι, η λεβάντα μεταφυτεύεται, αρκεί να μη ζημιωθεί η μπάλα χώματος με τις ρίζες και στη συνέχεια, να ακολουθήσει τακτικό ελαφρύ πότισμα. Για να σχηματίσει μια όμορφη φυτική μπορντούρα, ένα εντυπωσιακό πλαίσιο, φυτέψτε στη σειρά ανά 15 εκ., ενώ για να δημιουργήσετε ελεύθερες ομάδες, φυτέψτε “ακατάστατα” ανά 25 εκ..
Θυμηθείτε: Αν θέλετε η λεβάντα να καλύψει μια αρκετά μεγάλη επιφάνεια, χρησιμοποιήστε τα φυτά της ανά 30 εκ., τα οποία θα αναπτυχθούν και θα δώσουν ζωή, ακόμα και σε ένα άγονο έδαφος, ακόμα και αν η έκτασή του έχει αρκετή κλίση.
Το χώμα
Η λεβάντα συντηρείται σε οποιοδήποτε χώμα, με εξαίρεση το πολύ σκληρό ή το εντελώς αμμώδες. Αντέχει σε φτωχό και ξηρό έδαφος, αλλά προτιμά το πλούσιο. Σε γλάστρες με βάθος τουλάχιστον 25-30 εκ., τοποθετήστε φυλλόχωμα με καλό χώμα κήπου και λίγο περλίτη ή άμμο ποταμίσια. Εναλλακτικά, χρησιμοποιήστε ένα έτοιμο μείγμα με καλή αποστράγγιση, κατάλληλο για φυτά εξωτερικού χώρου. Σε κάθε περίπτωση, ενσωματώστε στο χώμα της αρκετό καθαρό κομπόστ.
Κατάλληλες θέσεις
Προτιμά τον ήλιο, ενώ ζει, ακόμα και κοντά στη θάλασσα. Προσαρμόζεται εύκολα σε ζεστά μέρη, χωρίς να αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα σε ψυχρές περιοχές. Μάλιστα, όταν καλλιεργείται σε γεωργικές εκτάσεις, έχει παρατηρηθεί ότι σε μεγαλύτερο υψόμετρο η απόδοσή της σε αιθέριο έλαιο είναι καλύτερη.
Το πότισμα
Στην αρχή, χρειάζεται τακτικές προσφορές νερού. Όταν αναπτυχθεί, αντέχει αρκετά στην ξηρασία, κυρίως όταν συντηρείται στο έδαφος.
Προσοχή στα σημεία:
- Η λεβάντα δεν πρέπει να ποτίζεται υπερβολικά.
- Το χώμα της χρειάζεται να είναι στραγγερό και το νερό δεν πρέπει ποτέ να λιμνάζει γύρω της.
- Με το πέρασμα των χρόνων, όταν τα φυτά της αποδυναμώνονται και η άνθησή τους περιορίζεται, συνήθως μετά τα 8 με 10 χρόνια, καλό είναι να αντικαθίστανται με καινούργια.
Οι απαραίτητες κοπές
- Μετά την άνθηση, κόβετε από τη βάση τα ανθοφόρα στελέχη και κορφολογείτε όλη τη βλάστηση της λεβάντας.
- Τον Μάρτιο, κλαδεύετε χαμηλά τα -χωρίς πολλά φύλλα- καταπονημένα φυτά της, ενώ όσα πέρασαν ευχάριστα τον χειμώνα, αρκεί να τα κορφολογήσετε.
- Η λεβάντα, για να αποχτήσει καθορισμένο σχήμα, χρειάζεται κλάδεμα νωρίς την άνοιξη, νωρίς το φθινόπωρο, αλλά και ψαλίδισμα στο ενδιάμεσο καλοκαιρινό χρονικό διάστημα. Έτσι βέβαια, δεν θα μπορέσει να ανθίσει πλούσια, όπως γίνεται όταν αφήνεται σε ελεύθερη ανάπτυξη.
Έχει παρατηρηθεί ότι σε μεγαλύτερο υψόμετρο, η απόδοση της λεβάντας σε αιθέριο έλαιο είναι καλύτερη.
Συλλογή, αποξήρανση και χρήσεις
Οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι τα αποξηραμένα άνθη της λεβάντας, αν τοποθετηθούν σε ντουλάπες και συρτάρια, μπορούν να κρατήσουν μακριά τον σκόρο, τους ψύλλους και τα ακάρεα. Συγχρόνως, αρωματίζουν ευχάριστα τα ρούχα.
Για το σκοπό αυτό, κόψτε -καλύτερα Ιούνιο με Ιούλιο- βλαστούς με άνθη, τα οποία καλό είναι να μην έχουν ανοίξει εντελώς, δηλαδή πάνω στο ίδιο μπουκέτο (ταξιανθία) να υπάρχουν και “κλειστά” άνθη. Σχηματίστε μικρά μάτσα και αποξηράνετε σε δροσερό, σκιερό και καλά αεριζόμενο χώρο. Τυλίξτε με τούλι και τοποθετήστε τα εκεί, όπου τα χρειάζεστε.
Το αιθέριο έλαιο
Η λεβάντα δεν χρησιμοποιείται μόνο για να κρατάει μακριά τον σκόρο, τους ψύλλους, τα ακάρεα και άλλα επιβλαβή έντομα, όπως είναι τα κουνούπια και οι μύγες. Έχει και άλλες πολυδιάστατες ικανότητες, που την κάνουν ένα πραγματικά αξιόλογο φυτό.
Ο κύριος λόγος είναι ότι τα μέρη της -φύλλα, βλαστοί και άνθη- διαθέτουν ένα αιθέριο έλαιο με αρωματικές, φαρμακευτικές και καλλυντικές ιδιότητες. Το σπουδαίο αυτό συστατικό έχει χαρακτηριστεί ως τονωτικό, αλλά και χαλαρωτικό.
Απλές χρήσεις του αιθέριου ελαίου
Χρησιμοποιήστε αιθέριο έλαιο, καλύτερα διαλυμένο σε κατάλληλη λάδι-βάση, όπως είναι το αμυγδαλέλαιο, σε αναλογία 30 σταγόνες αιθέριο έλαιο σε 100 ml λάδι:
- Μια απλή εντριβή ή ένα απαλό μασάζ, με τη χρήση του προαναφερόμενου διαλύματος, μπορεί να κάνει κάποιον να αισθανθεί αμέσως καλύτερα από την ένταση της ημέρας.
- Λίγες σταγόνες από το συγκεκριμένο διάλυμα στο νερό του μπάνιου είναι αρκετές για να γίνει όχι μόνο πιο ευχάριστο, αλλά και ικανό να ξεκουράσει πολύ περισσότερο.
- Ακόμα και όταν τα πόδια υποφέρουν και πονάνε μετά από μια κοπιαστική μέρα, ένα λουτρό με μια μικρή ποσότητα από αιθέριο έλαιο της λεβάντας, ιδανικά αρχικά διαλυμένο στο λάδι-βάση, μπορεί να τα ανακουφίσει.
- Μάλιστα, το αιθέριο έλαιο της λεβάντας έχει και αντισηπτικές ιδιότητες, οπότε σε κάθε επαφή του διαλύματός της με το δέρμα, καταπολεμά τα μικρόβια, τα οποία τυχόν, αναπτύσσονται επάνω σε αυτό.
Θυμηθείτε: Το αιθέριο έλαιο της λεβάντας, αν και είναι από τα ελάχιστα αιθέρια έλαια που μπορεί να χρησιμοποιηθεί απευθείας στο δέρμα, αν έχετε ευαίσθητη επιδερμίδα, είναι προτιμότερο να το διαλύσετε σε αμυγδαλέλαιο, στην προαναφερόμενη αναλογία.
Και με επιστημονικά στοιχεία
Σε Μελέτη Κλινικής Ψυχικής Υγείας της Καλιφόρνιας ( Essential oil of lavender in anxiety disorders: Ready for prime time? ), που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2018 ( https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6007527/ ), πραγματοποιήθηκε μια ανακεφαλαίωση σχετικά με τις ιδιότητες της λεβάντας και δίνονται σημαντικά συμπεράσματα όσον αφορά στις αγχολυτικές ιδιότητές της.
Μάλιστα, στην ίδια Μελέτη αναφέρεται: «Το αιθέριο έλαιο της λεβάντας (Lavandula angustifolia ) θεωρείται ότι είναι αντιβακτηριδιακό, αντιμυκητιακό, αγχολυτικό, αντικαταθλιπτικό, αναλγητικό, χαλαρωτικό μυών, καθώς και ότι έχει ευεργετικά ανοσοτροποποιητικά αποτελέσματα στην επούλωση των πληγών.».
